Het resultaat van de Turkije-deal

Na mijn terugkomst in 2015 vroegen veel mensen mij hoe ik de tijd op Lesbos had ervaren. Lang vond ik het lastig de woorden te vinden, het contrast was zo groot: enerzijds was het in- en in triest dat mensen deze wanhoopspoging deden om naar Europa te komen. We kenden allemaal de verhalen over hoe fout het af kon lopen (en ook nu in 2018 gebeurd dat nog). Maar er was ook de hoopvolle kant. Veel mensen kwamen gezond aan land. Soms hadden ze een medische check nodig, maar vaak was een korte adempauze, een droge broek en iets te eten voldoende om ze weer op te doen springen. "What way is it to Athene?" kreeg ik regelmatig als vraag. Ik wees ze de goede kant op voor de bus en waarschuwde vast dat het wel twee dagen kon duren voor ze naar Athene mochten. Een bittere pil voor velen....

Was het nu nog maar zo'n feest. In Maart 2016 werd de Turkijedeal gesloten. Sindsdien schijn je bij kamp Moria ontvangen te worden door andere vluchtelingen met de woorden "welcome to hell". De twee dagen van November 2015 zijn nu een lachertje. De kustwacht pikt de bootjes die overvaren op zodra ze in Griekse wateren zijn. Op zich is dit winst omdat de onveilige bootlandingen van voorheen niet meer nodig zijn. De opvarenden worden direct naar kamp Moria gebracht. Het kamp dat ooit gemaakt werd voor maximaal 3000 mensen om enkele dagen te verblijven is nu overbevolkt. De getallen variëren van 7000 tot 9000 mensen die in en om het kamp heen leven. De problemen stapelen zich op. Ik deel ze vaak op in drie categorieën, die onderling veel wisselwerking hebben:

Fysieke problemen
Het kamp is te klein voor de grote hoeveelheid mensen. Op iedere 80 mensen is ongeveer 1 toilet. Toiletten die regelmatig kapot zijn. Er zijn veel mensen met diarree en ook andere vormen van ziekte worden gemakkelijk overgedragen door de gebrekkige hygiëne.

Hoe moeilijk je je hier tegen kan beschermen als inwoner van Moria realiseerde ik me afgelopen week toen ik bij de Travel Clinic in Ede was voor inentingen. Er werd mij gevraagd met welke nationaliteiten ik in aanraking zou komen. Of ik naar het zelfde toilet ging als deze mensen? En of ik eten zou eten dat door hen bereid was en/of samen met hen zou eten? Ik kreeg daarna een flinke spuit in mijn arm, terwijl het antwoord op de vragen nog "nee" was. Wat nou als het antwoord "ja" was geweest, wat had ik dan allemaal gekregen.

Daarnaast zijn er nog andere fysieke gevaren. Denk bijvoorbeeld aan het brandgevaar bij open vuren tussen plastic tenten. Het gevaar van onderkoeling bij lage temperaturen en ga zo maar door. Als het een festival in Nederland zou zijn, zou de burgemeester nooit toestemming geven om het door te laten gaan.

Psychische problemen
Veel van de mensen die in Moria leven zijn gevlucht voor geweld, hebben een (lange) vlucht achter de rug en zijn in veel gevallen geconfronteerd met fysiek geweld, intimidatie, manipulatie, chantage, seksueel geweld, angst voor hun eigen leven en dat van hun geliefden.
Trauma's die je bij aankomst op Lesbos niet rustig en onder professionele begeleiding kan gaan verwerken. Daarnaast is er de constante stress: stress over je leefomstandigheden, maar ook over wat komen gaat. Wanneer je nu aankomt in Moria zal je namelijk niet eerder dan in het voorjaar van 2019 je eerste gesprek voeren over je asielaanvraag. Wachten, wachten, wachten dus zonder dat je een goede daginvulling hebt. Een zee aan tijd dus om te piekeren, je af te vragen hoe het jou zal vergaan.
In de tussentijd (enkele maanden tot meer dan een jaar) zul je namelijk zien dat het niet duidelijk is wat de uitkomst zal zijn: terugkeer naar je eigen land, deportatie naar Turkije (waar je als vluchteling absoluut niet gastvrij ontvangen wordt) of doorgang naar Europa.

Zou u nog rustig gaan slapen?

Spanningen in het kamp
Zoals u zich kunt voorstellen zorgen de fysieke en psychische problemen voor spanningen. Spanningen bij individuele bewoners, die resulteren in onderlinge spanningen wanneer je zo dicht op elkaar woont. Je kan je voorstellen dat kleine conflicten snel ontstaan en in minder dan geen tijd ontploffen. Vechtpartijen vinden regelmatig plaats midden in het kamp. Ook zijn er mensen die in shock raken, of zelfverwondend en suïcidaal gedrag laten zien. Door de krappe leefruimte is iedereen hier getuige van, ook kleine kinderen. Sinds kort zijn er ook berichten van kinderen die suïcidaal en zelfverwondend gedrag laten zien.


Dit alles gebeurd dus op de rand van 'ons Europa'. Ik kan alleen maar gillen bij dat idee. Hoe kan het zijn dat ik het zo goed heb, dat Europa "trots" is op de Turkije-deal, terwijl dit het resultaat is? Hoe kan het dat AZC's in ons land sluiten omdat er "geen vluchtelingen meer zijn". Ik wil u vragen uw best te doen om de situatie te blijven volgen en er actief artikelen te delen met anderen of door bestaande initiatieven te steunen.
Amnesty International en We gaan ze halen zijn hierbij goede organisatie om in de gaten te houden.